Home
Wprowadzenie
Programy
Inne
  

Choroby powodowane przez pasożytnicze rośliny nasienne

Słownik niezrozumiałych pojęć tutaj

Wprowadzenie

Pasożytnicze rośliny nasienne są reprezentowane przez około 2500 gatunków umiejscowionych w kilkunastu rodzinach. Gatunki występujące w Polsce należą do trzech rodzin, Cuscutaceae, Scrophulariaceae i Loranthaceae.

Ze względu na zdolność prowadzenia fotosyntezy, pasożytnicze rośliny nasienne dzieli się na półpasożyty i pełnopasożyty. Półpasożyty są zdolne do fotosyntezy, ale całkowicie lub częściowo wykorzystują wodę i składniki mineralne pobierane przez roślinę gospodarza. Czerpanie wody i składników mineralnych odbywa się za pomocą nitkowatych ssawek (haustoriów) wytworzonych w tkance rośliny gospodarza. Mogą one również rozwijać się samodzielnie, ale w tej sytuacji z powodu słabo rozwiniętego systemu korzeniowego zarówno ich wzrost, jak i wytwarzanie nasion są zwykle silnie ograniczone.

Najbardziej znaczącymi gospodarczo półpasożytami są:
  • Euphrasia sp., Melampyrum sp., Pedicularis sp. i Alectorolophus sp., pasożytujące na korzeniach roślin żywicielskich,
 
  • Viscum sp., pasożytujące na pniach i gałęziach drzew.

 
Jemioła (Viscum album), góra, od lewej: V. album na drzewie gospodarzu (1, 2), gałąź drzewa gospodarza (3a), owoce V. album (3b), korzeń V. album (3c); dół, od lewej: V. album na drzewie gospodarzu (1-3), gałąź drzewa gospodarza (4a) i korzeń V. album (4b)

Pełnopasożyty nasienne nie wytwarzają węglowodanów podczas fotosyntezy w ogóle, gdyż są roślinami nie posiadającymi chlorofilu. Ich utrzymanie jest całkowicie oparte na zasobach pokarmowych rośliny żywicielskiej.

Najbardziej znaczącymi gospodarczo pełnopasożytami są:
  • Cuscuta sp., pasożytująca na roślinach z rodziny Leguminosae, zwłaszcza Medicago spp. i Trifolium spp., oraz na Beta vulgaris, Linum usitatissimum i wielu roślinach ozdobnych i warzywnych,
  • Orobanche sp., pasożyt korzeni wielu roślin uprawnych, w tym m. in. Medicago spp., Lycopersicon esculentum, Solanum tuberosum i Trifolium spp.

 
Góra, od lewej: Orobanche sp. (1a) i jego nasiona (1b), Cuscuta sp. na jej roślinie gospodarzu (1c, d) i jej nasiona (1e), O. racemosa (2); dół: O. racemosa)

Ochrona roślin przed pasożytniczymi roślinami nasiennymi obejmuje (1) stosowanie materiału siewnego wolnego od nasion roślin pasożytniczych, (2) zapobieganie rozprzestrzenianiu się tych roślin między plantacjami przez np. używanie czystych narzędzi i maszyn, (3) niszczenie roślin pasożytniczych w wyniku stosowania herbicydów, częstego koszenia lub wypasania porażonych powierzchni, fizycznego usuwania porażonych roślin lub ich organów i (4) uprawę roślin odpornych.

Cel ćwiczenia

1.
Poznanie morfologii i cyklu życiowego Cuscuta sp., Orobanche sp. i Viscum album.

Materiał

Atlasy chorób roślin zbożowych i warzyw. Materiał zielnikowy z roślinami porażonymi przez Cuscuta sp. i Orobanche sp. Materiał zielnikowy z Viscum album.

Ćwiczenie

1.
Korzystając z atlasu chorób roślin i materiału zielnikowego, opisz i narysuj morfologię Cuscuta sp., Orobanche sp. i Viscum album. Zwróć uwagę na różnice dotyczące miejsca nawiązania współżycia pasożytniczego.

Pytania i zadania

1.
W jaki sposób Cuscuta sp. znajduje roślinę żywicielską?
2.
Czy Cuscuta sp. ma korzenie i liście?
3.
W którym kierunku krąży pęd Cuscuta sp.?
4.
Czy Cuscuta sp. wyrządza większe szkody w uprawach jednorocznych, czy w uprawach wieloletnich? Dlaczego?
5.
Co warunkuje kiełkowanie nasion Orobanche sp.?
6.
Czym przejawia się szkodliwe oddziaływanie Viscum sp.?
7.
W jaki sposób Viscum sp. dostaje się na górne partie drzew?

Literatura

Kirchner O. Atlas der Kranhheiten und Beschadigungen unserer landwirtschaftlichen Kulturpflanzen. III. Serie: Wurzelgewachse und Handelsgewachse. 2. Auflage. Stuttgart. Verlag von Eugen Ulmer.